Saate dair bildiğimiz en temel şey zamanı ölçtüğüdür ve tek vazifesinin bize saatin kaç olduğunu söylemesidir. Bu kadar basit. Bakarsınız ve zamanı öğrenirsiniz.
Bir çok farklı saat görmüşümdür. Özellikle Tokyo Flash‘ın saatleri beni her zaman heyecanlandırmıştır. Zira çok sıradışı tasarımlara sahiptirler. Saati size doğrudan söylemez, biraz üzerine kafa yormanıza neden olur. Yine de keyiflidir.
Çek Cumhuriyeti’nin bu kendisi küçük ama ülkenin ikinci büyük şehri olan Brno’nun tam göbeğine kurulmuş olan 6 metrelik saat de işte böyle sıradışı bir saat. Bir şeylerin nasıl çalıştığını merak edenler için incelemesi çok keyifli bir saat. Keyif vermeyen tek yanı, bir türlü tam olarak nasıl okuyacağınızı çözememek.
~
Şehrin ortasına dikilen bu kara taş, aslında Brno şehrinin geçmişinde ithaf edilmiş. Bu anıt saat şehrin direnişinin ve cesaretinin bir simgesi.
1645 yılında Brno şehri, emrinde 30 bin asker olan İsveç’li komutan General Lennart Torstenson tarafından kuşatılmış. 112 gün boyunca direniş devam etmiş ve İsveçli komutan şehri ele geçirememiş. Sonunda pes etmiş ve birliklerine, eğer öğleye kadar şehri ele geçiremezlerse kuşatmayı sonlandırma emri vermiş.
Bunun üzerine şehri savunan birlikler akıllıca bir taktik geliştirmişler ve kiliseden saat 11’de çanı çalmalarını istemişler; asıl vaktindan 1 saat önce. Böylece birliklerin komutanı Louis Raduit de Souches, Špilberk Kalesi Savunma Komutanı Georg Jacob Ogilvy ve Peder Martin Streda ve tabii ki cesur Brno halkı sayesinde şehir istiladan kurtulmuş, İsveç başarılı olamamış. Daha sonra, başa gelen kral tarafından da şehir resmen tanınmış.
Efsaneye göre General Torstenson ölümsüzmüş. Onu öldürebilmenin tek yolu, sihirsel ritüellerle gece yarısı dökülen cam toplarmış. Bu efsane, belirli aralıklarla saattin içerisinde ahenkle ses çıkaran çok sayıda misketin yerleştirilmesine sebep olmuş.
Saate bakanlar, en saatin en üstünde, çan kulesinde dolaşan misketleri göreceklerdir (Göremedi!). Tam Brno öğleninde yani saat tam 11:00’da, bir bilye saatin en üstünden serbest bırakılıyor ve siyah granitin içindeki özel bir mekanizmayla en alta kadar hareket kadar iniyor. Saat tam 11’de saatin en altında yer alan 4 bölmeden birinden bu bilye 1-2 saniyelini çıkıyor/görünüyor. İşte tam bu anda bilyeyi yakalayabilirseniz, Brno şehrinden size ufak bir hediye oluyor.
Her yıl için saate 360 özel bilye yerleştiriliyor. Genelde şehrin renklerini temsilen kırmızı-beyaz çizgili bilyeler bulunuyor. Tatillerde ve özel günlerde ise siyah bilyeler düşüyor.
~
Saat, Oldřich Rujbr ve Petr Kameník tarafından tasarlanmış ve Güney Afrika granitinden üretilmiş. Yaklaşık 6 metre yüksekliğe sahip olan bu siyah mermi, 120 milyon Kron’a (~500 bin Avro) malolmuş. Bu yüzden dünyanın en devasa ve en pahalı şeyi, saati, olarak yerel halk tarafından adlandırılıyor.
İlk yapıldığı dönemde harcanan para ve şekli yüzünden karşı çıkılsa da sonradan şehir yeni sembolü, astronomik saati benimsemeye başlıyor.
“It has balls and it is erected in Brno. What is it?”
~
Peki saat nasıl okunuyor?
2 gündür her fırsatta incelememe rağmen henüz tam olarak okuyabilmiş değilim.
~
Başta da söylediğim gibi çok ilginç ama okumayaca çalışması oldukça keyifli, bir şeylerin mekanizmasıyla ilgilenen/anlamaya çalışan insanları tatmin edecek bir saat yapmışlar. Henüz fırsat yaratıp da saat 11’de gidip bilye faslını doğrulamaya, kendi payıma düşeni almaya fırsatım olmadı. Gerçi ben daha 2-3 gündür buradayım. Peki ya 4-5 aydır burada olup da zahmet edip iki bilye kapmayan sevgili Erasmus öğrencilerinin haline ne demeli?
Brno her ne kadar Çek Cumhuriyeti’nin ikinci büyük kenti, Moravia bölgesinin en büyük kenti ve eski başkenti olmasına rağmen bir avuç bir yer. Öyle çok aman aman turistik bir yer de değil. Hani birinin yolu nasıl düşer hiç bilmiyorum. Ama olur da yolunuz düşerse artık saat tam 11’de nerede olmanız gerektiğini ve alacağınız ödülü biliyorsunuz.
